Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği IUCN'e göre ülkemizde görülen 4 akbaba türünden Mısır akbabası tehlikede, sakallı akbaba Avrupa'da tehdit altında, dünya genelinde ise tehdide yakın kategorilerinde yer alıyor. Kara akbabalar ise Avrupa bazında düşük riskli kategorisinde olmasına rağmen dünya genelinde tehdide yakın kategoride bulunuyorlar.
Fotoğraf: Emir ÖZAY Kara akbaba (Aegypius monachus)
Dünyada ve ülkemizde akbabalar için hala çok ciddi tehditler var. Bunlar yaşama ve üreme alanlarının yok edilmesi, yasadışı avcılık, besin kaynaklarının azalması ve en önemlisi zehirlenme. Tarım alanlarında kullanılan ilaçlar ile ölmek üzere olan çiftlik hayvanlarında kullanılan birçok ilaç, akbabaları ve daha birçok yırtıcı kuşu öldürmekle beraber onların üreme başarısını düşürmektedir.
Aynı zamanda kara akbabalar özellikle yaşlı ve tepesi düzleşmiş çam ağaçlarını yuvalanma yeri olarak tercih ettiklerinden dolayı ormanlarda gerçekleştirilen aşırı kesimler, yaban hayvanlarını düşünmeden yapılan kesimler ve orman yangınları bu türlere ciddi anlamda zarar vermektedir.
Fotoğraf: Emir ÖZAY Küçük akbaba (Neophron percnopterus)
Akbabaların ölmüş hayvanların çürüyerek mikrop saçmadan önce ortadan kaldırılmasını sağladığı, akbabaların herhangi bir türünün neslinin sona ermesinin ekolojik dengenin çeşitli alanlarında bozulmalara yol açabilir.
Öyle ki ülkemizde yaşayan 4 akbaba türünden örnek vermek gerekirse doğadaki bir leşin başına akbabalardan ilk önce kara ve kızıl akbabalar gelerek keskin ve kuvvetli gagalarıyla leşi yırtarak vücutta delik açarlar. Bu sayede arkadan gelen diğer hayvanlar daha kolay beslenebilir.
Onun ardından küçük akbabalar daha ufak parçalarla beslenerek leşten bir kısmı daha yok ederler. En sonda ise sakallı akbabalar gelerek geriye kalan kemik parçalarıyla beslenip leşten neredeyse geriye hiçbir şey bırakmadan ortadan yok olmasını sağlarlar.
Fotoğraf: Emir ÖZAY (Akbabaların beslenme davranışları)
Akbabalar leşleri birkaç saat içerisinde tüketerek diğer zararlı çürüme formlarını engeller. Yüksek asitli mideleri neredeyse tüm bakteri ve virüsleri yok eder. Diğer çürüme durumlarında bakteriler yok olmadığı için insanlara bulaşma riski bulunur. Akbabalar sayesinde döngü tamamlanmış olur. Eğer onlar olmasaydı veya bir ya da birkaç türü olmasaydı doğada ciddi anlamda sorunlar ortaya çıkabilirdi.
Örneğin Hindistan’ da akbabaların azalması ile yabani köpekler sayıca artmıştır. Ancak leşlerden elde edilen hastalıklar yüzünden artan kuduz vakaları ile 1992-2006 seneleri arasında yaklaşık 48,000 kişi ölmüştür.
Akbabaları korumak doğal dengeyi korumaktır.
Lütfen; Akbabaları Tanıyın ve Koruyun!
Emir Özay
Orman Yüksek Mühendisi
Kaynaklar:
http://www.dogaarastirmalari.org.tr/wp-content/uploads/2019/02/Kara_akbaba_eylem_plani.pdf
https://www.sciencedaily.com/releases/2016/05/160505145035.htm