Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) abonelik sözleşmelerini, tüketicinin baştan kararlaştırılmış bir miktar parayı ödemesini ve bunun karşılığında belirli bir mal veya hizmeti sürekli veya düzenli aralıklarla edinmesini sağlayan sözleşmeler olarak tanımlamıştır. Bu tür sözleşmelere örnek olarak elektrik aboneliği doğalgaz aboneliği, internet aboneliği sözleşmeleri gösterilebilir. Bu tür sözleşmeler uzun soluklu olması sebebiyle tüketicinin mağduriyetine neden olabileceğinden TKHK ile detaylı olarak düzenlenmiştir. Bazı abonelik sözleşmelerine ilişkin özel kanunlarda düzenlemeler de bulunmaktadır. Örneğin; elektrik abonelik sözleşmesine ilişkin 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu.
Taahhütlü abonelik uygulamalarının en yaygın türü olan GSM veya internet aboneliklerinde tüketiciye bazı kolaylıklar sağlanarak, tüketiciden belirli bir süre için sözleşmeyi devam ettirme taahhüdü alınmaktadır. Tüketicinin belirlenen süre kadar abone kalmayı taahhüt etmesi üzerine, sağlayıcın sözleşme konusu mal veya hizmete (elektrik, internet vb.) indirim yapmayı taahhüt ettiği sözleşmelerdir. Abonelik Sözleşmeleri Yönetmeliği uyarınca taahhütlü aboneliklerde taahhüt süresince sözleşme ve taahhütname koşullarında tüketici aleyhine değişiklik yapılamayacağı açıkça belirtilmiştir. Örneğin bir taahhütlü internet aboneliği sözleşmesinde taahhüt devam ederken tüketiciye sunulan internet hızı yapılan sözleşmeye aykırı olarak düşürülemez. Ayrıca TKHK m. 6/3 uyarınca; bir mal veya hizmetin satışı başka bir mal veya hizmetin satın alınması şartına bağlanamaz. GSM operatörlerinin telefon satışı yapmaları bu duruma örnek olabilir. GSM operatörü tarafından sunulan hizmeti beğenmeyen bir tüketici o firmadan cep telefonu satın almış olması sebebiyle o operatörü kullanmaya mecbur edilemez. Cep telefonu satın alımından bağımsız olarak abonelik sözleşmesinin feshi mümkündür.
TKHK m.52/4 uyarınca “Tüketici, belirsiz süreli veya süresi bir yıldan daha uzun olan belirli süreli abonelik sözleşmesini herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin istediği zaman feshetme hakkına sahiptir.” Dolayısıyla belirsiz süreli veya süresi bir yıldan daha uzun olan bir abonelik sözleşmesini, sözleşme süresi içinde cezai şartı ödemeksizin her zaman feshetme hakkına sahibiz. Tüketici, TKHK uyarınca bu fesih sebebiyle cezai şart olarak talep edilen bedeli ödemek zorunda değildir. Tüketici TKHK ile korunmuş ve oluşabilecek mağduriyetlerin önüne geçilmiştir. Bu hükme aykırı olacak şekilde fesih halinde cezai şart ödemeyi zorunlu kılan sözleşme maddesi de hukuken geçerli değildir.
Süresi bir yıldan az olan belirli süreli abonelik sözleşmesinde satıcı veya sağlayıcı tarafından sözleşme koşullarında değişiklik yapılması hâlinde de tüketici sözleşmeyi feshedebilir. Sözleşme süresinin bir yıldan kısa olması halinde de cezai şart olmaksızın fesih mümkündür. Ancak belirtilen şartların gerçekleşmesi halinde bu fesih cezai şart ödemeksizin gerçekleşecektir.
Abonelik Sözleşmeleri Yönetmeliği MADDE 16- (1) Taahhütlü aboneliklerde tüketicinin süresinden önce taahhütlü aboneliğini sonlandırması halinde, satıcı veya sağlayıcının talep edeceği bedel, tüketicinin taahhüdüne son verdiği tarihe kadar tüketiciye sağlanan indirim, cihaz veya diğer faydaların bedellerinin tahsil edilmemiş kısmının toplamı ile sınırlı kalmak zorundadır. Ancak, tüketiciden taahhüt kapsamında tahsil edileceği belirlenen bedellerin henüz tahakkuk etmemiş kısmının toplamının, bu tutardan düşük olması halinde sınır değeri olarak tüketici lehine olan tutarın esas alınması zorunludur. Örneğin 12 aylık bir abonelik sözleşmesi başlangıcından 2 ay sonra feshedilmek istenmektedir. Bu durumda kalan 10 aylık fatura bedeli değil, 2 ay boyunca sağlanan indirim tutarı talep edilebilir. Yani kalan aylara ait fatura tutarı ile o zamana kadar yapılan indirim tutarından hangisi daha az ise o tutar tüketiciden talep edilebilir.
Sözleşmenin fesih yöntemi ile ilgili olarak yine ilgili yönetmeliğin 23. Maddesi uyarınca; Satıcı veya sağlayıcı, abonelik sözleşmesinin feshi için sözleşmenin tesis edilmesini sağlayan yöntemden daha ağır koşullar içeren veya tüketicinin sözleşmeyi feshetmesini zorlaştıran bir yöntem belirleyemez. Ayrıca hem fesih bildirimi hem de Tüketici Hakem Heyetine başvuru (e-Devlet) www.turkiye.gov.tr adresinden yapılabilir.
Tüketiciler kendilerine yönelik TKHK hükümlerine aykırı olan uygulamalarda Tüketici Hakem Heyetlerine başvurabilirler. Bu başvurunun parasal sınırı her yıl değişmektedir. 2021 yılı için Tüketici Hakem Heyetlerine yapılacak başvurularda değeri:
a) 7.550 TL altında bulunan uyuşmazlıklarda İlçe Tüketici Hakem Heyetleri,
b) Büyükşehir statüsünde olan illerde 7.550 TL ile 11.330 TL arasındaki uyuşmazlıklarda İl Tüketici Hakem Heyetleri,
c) Büyükşehir statüsünde olmayan illerin merkezlerinde 11.330 TL altında bulunan uyuşmazlıklarda İl Tüketici Hakem Heyetleri,
ç) Büyükşehir statüsünde olmayan illere bağlı ilçelerde 7.550 TL ile 11.330 TL arasındaki uyuşmazlıklarda İl Tüketici Hakem Heyetleri görevlidir. Değeri 11.330 TL üzerindeki uyuşmazlıklar ise Tüketici Mahkemelerinde görülecektir.
