Hayatında Neleri Rutin Yapıyorsun?

Alışkanlıklarımız; düzenli olarak ve çoğu zaman da düşünmeden yapılan, sürekli tekrar eden davranışlar biçimidir. Tüm alışkanlıklarımızın bizim için bir anlam ve işlevi vardır.

Bazıları hayatımızda uzun süredir işlevini görürken bazılarını da sonradan ediniriz ve çoğunun kökenini biliriz. Kendimizi bildiğimizden beri yaptığımız, bize eşlik eden bazı davranışlarımız bizi biz yaparken bazıları da zamanla işlevini kaybederek, yerini yeni alışkanlıklara bırakmış olabilir. Rutin yapmış olduğumuz bazı davranış örüntülerini fark etmeden hayatımıza dahil ederken bazılarını da bilinçli olarak seçmişizdir.

Alışkanlıklarımızı yaşamımızın içinde edindiğimiz öğretilerden elde ederiz ve geçmiş deneyimlerimizden izler taşır. Her birinin bir hatırası vardır. Beynimiz geçmişte işe yarayan anıyı hatırlar ve aynı adımları izler. Mesela; geçmişte bir sorunun üstesinden gelirken izlediği yol çözüme ulaştıysa, o adımları hatırlar ve otomatik olarak eyleme dönüştürür.

Kendini tekrarlayan davranış örüntülerimiz ve alışkanlıklarımız her yerdedir ve bazen yapmayınca eksikliğini yaşayabiliyoruz. Bazı alışkanlıklarımız o kadar otomatikleşmiştir ki onu yapmak için düşümeyiz bile. Örneğin, sabah kalkar kalkmaz banyoya yönelip dişlerimizi fırçalamak, günde üç öğün yemek yeme ritüelimiz gibi... William James’ in dediği gibi; “Bütün hayatımız bir yığın alışkanlıktan başka bir şey değildir.”

İyi alışkanlıklarımız olduğu gibi bize iyi gelmeyen, bize zarar veren rutin yaptıklarımızda vardır. Bazen bunları fark edip değiştirmeye çalışırken bazılarının ise farkında bile olmadan onlarla yaşamaya devam eder değiştirme yoluna gitmeyiz. Çünkü davranış değişimi öncelikle onları fark etmekle başlar.

Peki, hiç kendi alışkanlıklarına baktın mı?

Şimdi birlikte alışkanlıklarına bakmaya ne dersin? Biraz düşün... Hayatında hangi alışkanlıklara sahipsin? Her şey olabilir: Sıkılınca arkadaşlarınla buluşmak, üzülünce çikolata yemek, sinirlenince spora gitmek... Aklına birçok şey gelebilir, bu çok doğal. Bir gün sabahtan akşama kadar ya da günler haftalar boyunca rutin olarak yapmayı tekrarladığın aktiviteleri düşün. Bunlar çok büyük şey olmayabilir. Sadece alışkanlıklarını fark etmeye çalış...

Peki, alışkanlıklarına şimdi yeni bir gözle bakmaya ne dersin?

Hangi alışkanlıklar sana iyi geliyor? Hangi alışkanlıklar seni olumsuz etkiliyor? Bu büyük ve ayırıcı bir soru, çünkü hepimiz yapmaktan keyif aldığımız ve bize iyi gelen alışkanlıklarımız olduğumuz kadar, bize iyi gelmese de bunu bilmemize rağmen yapmaya devam ettiğimiz, değiştirmekte zorlandığımız alışkanlıklarımız da var. Bu sana nasıl geldi, tanıdık mı? Bunlar senin hayatında nasıl bir işleve sahip?

Şimdi sana iyi gelmeyen alışkanlıklarını düşün. Bu alışkanlıklarını tekrarlamanın sebebi nedir? Kendine sor: Gerçekten bu alışkanlığı bırakmak istiyor muyum? Karar vermek, bir şeyi gerçekleştirmeden önceki en büyük adım. Eğer bunu değiştirmeye gerçekten karar verdiysen ilk olarak bu davranışın senin hayatındaki işlevini düşünmek iyi olabilir. Bu alışkanlığı ne sıklıkla tekrarlıyorsun? Hangi durumlarda ortaya çıkıyor? Mesela bir duygu durumundan sonra mı yoksa sürekli tekrar ettiğin bir davranışın parçası mı? ortaya çıkıyor yoksa rutinin bir parçası mı? Örneğin; canın sıkkınken kendini sürekli bir şeyler yerken bulmak ya da her sık sık biraz daha fazla uyumak için işe giderken kendine gereken özeni vermemek, kahvaltı yapamamak olabilir...Bunlardan ilki yaşanan duygu durumundan kaynaklı olabilirken diğeri ise zamanı planlayamamaktan kaynaklanıyor. Bu şekilde ayrıntılara dikkatimizi verdiğimizde alışkanlıklarımızın kaynağını tespit edebiliriz.

Tüm alışkanlıklarımızın bizim için bir anlam ve işlevi olduğundan bahsetmiştim.

Duygusal bir durum yaşadığında yeme örneğindeki gibi yemek yemek sizi sadece kısa bir süre sakinleştirebilir.  Sabahları uyanamamaktan kaynaklı öz bakımınızı yerine getiremeden ya da kahvaltı yapamadan işe gitmeniz ise belki sürekli geç yatmaktan kaynaklı olabilir. Sonuçta her iki alışkanlığında senin hayatında bir işlevi vardır. Bırakmak istediğin alışkanlığının işlevine yoğunlaşabilir, sebepleri bulabilirsin. Eğer zihninde düşünceler dolaşmaya başlıyorsa bunları not etmen odaklanmanı kolaylaştırabilecektir.

Bunları yaptığında davranışının kaynağına ve sonucuna dair biraz fikrin oluşacaktır. Şimdi kendine sor: Bu alışkanlığımın yerine neyi koyarsam bana iyi gelebilir? Bulduğun cevapları hayal et ve duygu durumunu takip et. Kendini nasıl hissettiğini sesli bir biçimde kendine söyle. Bunu gerçekten istiyor musun? Bu yeni davranışı alışkanlık haline getirdiğinde hayatında neler değişecek, nasıl biri olacaksın? Bunda ne kadar kararlısın? Unutmamak gerekir ki bir alışkanlığı bırakmak her zaman kolay olmayabilir. Bir alışkanlığı bıraktığımızda, onun yarattığı boşluğa yeni alışkanlık koymak çok daha kolay hale gelebilir. Bu noktada gerçekçi ve ulaşılabilir hedefler koymaya çalış. Aksi halde eski döngüne dönmek çok kolay olabilir. Rahatlamak için yemek yemek yerine müzik dinlemeyi, yürüyüş yapmayı, arkadaşlarını aramayı ya da sana iyi gelen ve kolay yapılabilir bir hedef koyarak dengeyi sağlayabilirsin.

Yeni alışkanlıklar edinirken ya da eskilerini yenileri ile değiştirirken kararlılık ve destek en önemli iki şeydir. Çevrende değiştirmek istediğin davranışla ilgili bir yakınında destek isteyebilir, seninkine yakın bir hedefi olan biriyle yeni bir alışkanlığa başlayabilirsin.

Araştırmalar gösteriyor ki bazı kişiler sevdikleri insanlarla birlikte yeni alışkanlıklar edinirken daha iyi motive olabiliyor. Beraber spora başlamak ve bunu devam ettirmek iyi bir örnek olabilir. Eğer çevrende seninle birlikte yeni bir alışkanlığa başlayacak biri yoksa, kendine bir günlük edinip her gün kendini bu yolda attığın her adım için tebrik edebilirsin. Gün geçtikçe yeni davranışında hayatında yer edinmeye başlayacak ve işlevini yerine getirecek. Tıpkı eski alışkanlıkların gibi. Bu yeni alışkanlığa şans tanı. Ancak bu süreçte bazı günler daha iyi bazı günler daha zor olabilir. Unutma ki hiçbir konuda mükemmel olmak zorunda değilsin. Alışkanlıklar köklüdür ve değiştirmesi ya da yenisini edinmesi hepimiz için zor olabilir ama biz istersek ve mücadele edersek değiştirebiliriz.  

Charles Duhingg ’in de dediği gibi; “Alışkanlıklar kader değildir”, değişebilirler. “Bir alışkanlıkla bilinçli olarak savaşmadığınız ve yerine yeni rutinler koymadığınız sürece eski örüntüler otomatikman devam eder.”

 Mutlu kalın...